Reflectie Erik op visie LNV

Op zaterdag 8 september jl lanceerde Minster Schouten van Landbouw haar visie op Landbouw, Natuur en Voedsel getiteld: Waardevol en Verbonden. Erik Smale mocht als eerste zijn reflectie geven, deze is hieronder terug te lezen. “Met mijn ouders heb ik een boerderij in Joppe: Groot Steinfort. Midden in het prachtige kleinschalige coulisselandschap van de Achterhoek. Als ik straks het bedrijf heb overgenomen ben ik de 6^e generatie Smale op deze locatie. Iets wat ik nooit als druk heb ervaren maar waar ik wel trots op ben. Mijn vader heeft altijd op zijn manier geboerd met simpele vuistregels als ‘stront hoort op de grond’ en ‘iets nieuws kopen kun je pas als je geld hebt’. Dat laatste is overigens door de generaties heen wel iets veranderd. De financieringslast die ik straks zal dragen zal de hoogste in generaties zijn. Het bedrijf is te typeren als gericht op lage kosten met zorg voor mijn dieren en het land. Een gezonde koe en bodem is belangrijk. Tot voor kort hebben mijn ouders nooit geweten dat ze kringloopboer waren, die term bestond toen nog niet.

De huidige landbouw mag geroemd worden om de hoge kwaliteit van producten tegen een lage prijs. De efficiënte keten producten van en naar het boerenerf is zeer professioneel. In de losse schakels van de keten wordt ontzettend efficiënt gewerkt in kosten en met mineralen. Maar op een integrale visie voor de toekomst wordt niet op gestuurd.

In de nieuwe visie worden de ‘maatschappelijke’ kosten van de huidige landbouw terecht benoemd: milieu, landschap en biodiversiteit, maar ook de marge van de boer. De marge is ook van maatschappelijk van belang, immers groen doen en rood staan is niet vol te houden. Schaalvergroting heeft gezorgd voor voldoende inkomen, maar de marge per geproduceerd product is flinterdun. Het rendement op vermogen is nihil, terwijl de vermogens per bedrijf nog nooit zo groot zijn geweest. Kleinschalige initiatieven laten zien dat het anders kan. Lokaal worden steeds vaker verbindingen tussen boer, consument en burger gelegd en wordt laten zien dat het anders kan.

De uitdaging is dat heel Nederland omschakelt naar kringlooplandbouw en natuur-inclusief, die nog vele generaties vol houdbaar is. Dit vraagt niet alleen een omslag van de boeren, maar ook voor de overheid en consument. Ik geloof erin dat boeren het allerliefst bezig zijn met hun vakmanschap uitoefenen. Net als vroeger en net als mijn voorouders: de goede dingen doen op het juist moment. Mest uitrijden onder de juiste omstandigheden en grasoogsten op het juiste moment. Dit alles vraagt van de overheid wetgeving die dit mogelijk blijft maken en om een prijs voor de producten die de alsmaar stijgende kosten blijft dekken. Zo ontstaat winst voor boer en milieu.

In de nieuwe visie staat: “Bij het bodembeheer wordt toegewerkt naar het toepassen van bewerkte dierlijke mest en steeds minder kunstmest.” De vraag die bij mij opkomt is welke bewerking? Onze landbouw rekent in stikstof, fosfaat en kali, terwijl de bodem vraagt om organische stof en meer bodembiologie. Dit betekent dat wij naar systemen moeten die gezonde mest opleveren: mest die niet stinkt en niet verrot is. Het hightech persen van korrelstront is een prachtig verdienmodel, maar alleen voor de periferie en de export. Iets waar de zogenaamde kringloopboeren een hekel aan hebben. Die rijden liever met hun eigen mesttankje vlak voor een buitje regen de mest uit.

Dat betekent allemaal niet dat we techniek moeten weren. Sterker nog, hightech kunnen we goed gebruiken om ons vakmanschap te versterken. Ik heb geen tijd om al mijn koeien 24/7 te monitoren, maar een slimme sensor helpt mij hierbij. En de bodemtemperatuur meten is prima uit te besteden aan een aantal sensoren.

Als de waardering voor ons voedsel groter moet worden, dan moet de afstand tussen primaire producenten en burgers kleiner worden. Maar hoe gaan we dit organiseren? Hoe laten we meerwaarde voor de productiewijze op het boerenerf terecht komen? Zelf ben ik sinds kort aan de slag gegaan met kroketten en vleespakketten van eigen koeien. Dichterbij de consument kan niet en de waardering is geweldig! Mijn doel is via deze keten de meerwaarde die ik lever door te vertalen naar een meerprijs. De realiteit is dat ik aan den lijve ondervind wat het gebrek aan schaalgrootte en infrastructuur kost in mijn kleine keten. Maar ik zet door, want het is erg leuk om te doen.

De basis onder de visie is grondgebondenheiden de bodem is het vertrekpunt van het boerenbedrijf. Het spel van de boer is om het passende bouwplan te creëren bij je specifieke grondsoort en je bedrijfssituatie. En daarnaast te sturen op weersvoorspellingen en ervaring en onderbouwd met data om mineralen beter te benutten en de gewenste voerkwaliteit voor je koeien te winnen. Dit spel kent spelregels maar er is ook meer bewegingsvrijheid voor de boer nodig. In dit spel is meer vertrouwen nodig, vertrouwen dat Carola uitspreekt. Er is kracht om te vernieuwen en kennis om kringlopen te gaan sluiten. Er ligt een prachtige visie en ik ben altijd bereid om de Minister te helpen om hem verder in te vullen!”